Στη σύγχρονη εποχή όπου η γυναίκα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικογένεια, την κοινωνία και τον επαγγελματικό της χώρο, ο οικογενειακός προγραμματισμός μετατρέπεται απο δικαίωμα σε ανάγκη.
Η σωστή ενημέρωση είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την αποφυγή μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης!
Η λήψη ενός αναλυτικού ιστορικού και ο καλός γυναικολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος ώστε να καταλήξουμε στην κατάλληλη μέθοδο αντισύλληψης για κάθε γυναίκα!
Δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στο οικογενειακό ιστορικό των γυναικών για ασθένειες όπως ο Σακχ. διαβήτης, θρομβοεμβολικές νόσοι ή νόσοι του ήπατος γιατί υπάρχει κίνδυνος επιπλοκών ή αποτυχίας της αντισυλληπτικής μεθόδου.
Ως αντισύλληψη ορίζεται η εσκεμμένη χρήση μιας ή περισσοτέρων πρακτικών, συσκευών ή φαρμάκων με σκοπό τη μείωση των πιθανοτήτων ή την πλήρη αποτροπή της εγκυμοσύνης.
Οι πιο διαδεδομένες αντισυλληπτικές μέθοδοι σήμερα στην Ελλάδα είναι:
- Φυσικές μέθοδοι πχ διακοπτόμενη συνουσία, αποχή τις γόνιμες μέρες. Aν και πολύ διαδεδομένη δεν ενδείκνυται γιατί εχει υψηλά ποσοστά αποτυχίας, μπορεί να μειώνει τη σεξουαλική απόλαυση (ειδικά για τη γυναίκα) και το σημαντικότερο, δεν προστατεύει απο λοιμώξεις!
- ΜΕΘΟΔΟΙ ΦΡΑΓΜΟΥ πχ ανδρικό προφυλακτικό. Προστατεύει κυρίως απο τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (η μόνη μέθοδος!), είναι εύκολο στη χρήση του και έχει πολύ χαμηλό ποσοστό αποτυχίας στην αντισύλληψη όταν χρησιμοποιείται σωστά.
- ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ πχ χάπι. Τα ορμονικά αντισυλληπτικά χάπια περιέχουν συνδυασμό ορμονών (οιστρογόνου και προγεστερόνης) και προλαμβάνουν τη σύλληψη αφενός εμποδίζοντας την ωορρηξία (απελευθέρωση ωαρίων από τις ωοθήκες) αφετέρου κάνοντας το εσωτερικό περιβάλλον της μήτρας ¨αφιλόξενο¨ για μια πιθανή κύηση. Η αποτελεσματικότητα τους είναι μεγαλύτερη απο 96% αρκεί η λήψη να γίνεται καθημερινά και την ίδια περίπου ώρα. Το πλέον σύγχρονο χάπι περιέχει φυσική οιστραδιόλη και οι πιθανές παρενέργειες έχουν ελαχιστοποιηθεί.
- Χάπια επείγουσας αντισύλληψης («Χάπι της επόμενης μέρας», ενδείκυνται για όλες τις ηλικίες). Μόνο για περιστασιακή χρήση, μετά απο σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις ή εάν μια αντισυλληπτική μέθοδος απέτυχε (π.χ. έσπασε το προφυλακτικό). Στην Ελλάδα κυκλοφορούν 2 σκευάσματα. Το ένα περιέχει Λεβονοργεστρέλη (Norlevo) ενώ το άλλο περιέχει Θειική Ουλιπριστάλη (Ella One). Η μέγιστη αποτελεσματικότητα επιτυγχάνεται εαν η λήψη (άπαξ) τους γίνει στις πρώτες 24 ώρες μετά την επαφή. Δεν αναφέρονται μακροπρόθεσμες παρενέργειες, ούτε επηρεάζεται η μελλοντική γονιμότητα. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να λογίζεται σαν συστηματική μέθοδος αντισύλληψης!
- ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΑ ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΑ (χαλκού ή προγεστερόνης). Το ενδομήτριο σπείραμα ή σπιράλ είναι μία μικρή συσκευή από εύκαμπτο πλαστικό και χαλκό. Η παρουσία του σπειράματος προκαλεί αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος και καταστρέφει τυχόν σπερματοζωάρια που εισέρχονται στην ενδομητρική κοιλότητα. Η δράση τους διαρκεί συνήθως 3 με 5 έτη.
- Στο εμπόριο κυκλοφορεί επίσης και το σπιράλ βραδείας απελευθέρωσης ορμόνης (προγεστερόνη) που δρα για περίπου 5 χρόνια. Εκτός της αντισυλληπτικής δράσης μειώνει σημαντικά την απώλεια αίματος κατά την έμμηνο ρύση (χρήσιμο σε περιπτώσεις όπως πχ αναιμία). Δρα τοπικά και έτσι ελάχιστη ποσότητα ορμόνης εισέρχεται στον οργανισμό.
- Χειρ/κη επέμβαση στείρωσης. Μπορεί να αφορά είτε τον άνδρα είτε τη γυναίκα και γίνεται υπό γενική αναισθησία. Η απολίνωση ή αλλιώς περίδεση σαλπίγγων, είναι μια χειρουργική τεχνική για μόνιμη στείρωση της γυναίκας (αποτελεσματικότητα 99,5%). Σήμερα πραγματοποιείται σχεδόν αποκλειστικά λαπαροσκοπικά ή εναλλακτικά μετά απο συνεννόηση κατά τη διάρκεια καισαρικής. Έχει μόνιμα αποτελέσματα που δεν αντιστρέφονται.
Η καταλληλότερη μέθοδος αντισύλληψης που θα επιλέξουμε εξαρτάται απο διάφορους παράγοντες.
Η ηλικία αποτελεί έναν απο τους σημαντικότερους.
Για τις νέες κοπέλες, 20 με 28 ετών, με σταθερό ερωτικό σύντροφο, τα αντισυλληπτικά χάπια "νέας γενιάς" αποτελούν μια πολύ καλή επιλογή για αξιόπιστη αντισύλληψη, για καλό έλεγχο του κύκλου καθώς και για ελάττωση του έντονου πόνου της περιόδου.
Σε περίπτωση εναλλασσόμενων συντρόφων η καταλληλότερη μέθοδος είναι το προφυλακτικό που προφυλάσσει από το AIDS και τα άλλα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενο Νοσήματα.
Παρόλο που οι σημερινές γυναίκες στη δεκαετία των 30 είναι πολύ δραστήριες, με μικρές διαφορές στην καθημερινότητα τους σε σχέση με τις νεότερη ηλικιακή ομάδα, υπάρχουν ορισμένες ιδιαιτερότητες όσον αφορά την επιλογή αντισυλληπτικής μεθόδου. Γυναίκες 30 ετών και άνω όπου προέχει η καριέρα και η τεκνοποίηση δεν είναι στα άμεσα σχέδιά τους, μπορούν να επιλέξουν τα νεότερα αντισυλληπτικά χάπια ή το προφυλακτικό ή κάποια άλλη μέθοδο που τους ταιριάζει εκτός απο το σπιράλ το οποίο συνιστάται να χρησιμοποιείται ύστερα απο τουλάχιστον μια γέννα.
Για τις γυναίκες που έχουν παιδιά, το σπιράλ είναι η καταλληλότερη επιλογή. Δεν ενοχλεί στις επαφές, αφαιρείται εύκολα οποτεδήποτε αυτές επιθυμούν (μόνο απο τον γυναικολόγο) ενώ παράλληλα η γονιμότητα τους αποκαθίσταται αμέσως μετά την αφαίρεση.
Στις ηλικίες άνω των 35 ετών ο κίνδυνος θρομβώσεων, υπέρτασης και καρδιαγγειακών παθήσεων αυξάνεται (ακόμη μεγαλύτερος κίνδυνος για τις καπνίστριες). Στις περιπτώσεις αυτές το χάπι αντενδείκνυται διότι αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης τέτοιων επιπλοκών καθώς επίσης και όταν υπάρχει ιστορικό καρδιαγγειακών παθήσεων, καρκίνου του μαστού, υπέρτασης ή σακχαρώδους διαβήτη. Για τις γυναίκες των 35 ετών και άνω, χωρίς σταθερό σύντροφο, το προφυλακτικό αποτελεί την καλύτερη επιλογή καθώς προέχει η προστασία τους από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα παράλληλα με την αντισύλληψη.
Για τις γυναίκες που ανήκουν στην ηλικία μεταξύ 40 και 50 ετών, προτείνεται το προφυλακτικό και το σπιράλ καθώς επίσης και το χάπι τελευταίας γενιάς (κυρίως για ρύθμιση διαταραχών εμμήνου ρύσως).
Τα τελευταία χρόνια έχει τελειοποιηθεί η λαπαροσκοπική επέμβαση στείρωσης, η οποία ενδείκνυται για γυναίκες που έχουν ήδη τεκνοποιήσει, είναι άνω των 40-45 ετών και δεν επιθυμούν να μεγαλώσουν άλλο την οικογένειά τους.
Αρκετοί νέοι γονείς εξαιτίας του ενθουσιασμού τους για το νεο μωράκι τους, αλλά και συχνά λόγω της πίεσης απο την προσαρμογή τους στη νεα πραγματικότητα, παραβλέπουν το θέμα τις αντισύλληψης και δεν είναι λίγες οι φορές που επιτυγχάνεται εγκυμοσύνη παρόλο που η μητέρα ακόμη θηλάζει το μωράκι της, αφού η γονιμότητα μπορεί να επανέλθει εντός λίγων εβδομάδων από τον τοκετό.
Οι μη ορμονικές μέθοδοι (προφυλακτικό, σπιράλ) δεν επηρεάζουν την παραγωγή ή την ποιότητα του γάλακτος και ενδείκνυνται για μητέρες που θηλάζουν. Το σπιράλ μπορεί να τοποθετεί 6 εβδομάδες μετά τον τοκετό. Τα αντισυλληπτικά χάπια αποφεύγονται διότι τα οιστρογόνα που περιέχουν αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης θρομβώσεων κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων μετά τον τοκετό και μειώνουν την παραγωγή γάλακτος.
Ο ίδιος ο θηλασμός ως αντισύλληψη έχει αποτελεσματικότητα ως και 90% λόγω αναστολής της ωορρηξίας, μόνο όμως όταν πληρούνται οι ακόλουθες συνθήκες :
Ο τοκετός να απέχει χρονικά λιγότερο από 6 μήνες και η γυναίκα να μην παρουσιάζει καθόλου κολπική αιμορραγία.
Το βρέφος να μη λαμβάνει οποιαδήποτε άλλη επιπρόσθετη τροφή εκτός από το μητρικό γάλα (αποκλειστικός θηλασμός).
Τα μεσοδιαστήματα μεταξύ των γευμάτων του νεογνού δεν πρέπει να υπερβαίνουν σε διάρκεια τις τέσσερις ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας και τις έξι ώρες τη νύχτα.
Η επιστροφή της γονιμότητας εξαρτάται από τη σταδιακή αποκατάσταση των επιπέδων των ορμονών. Στον αποκλειστικό θηλασμό η περίοδος μπορεί να μην επιστρέψει έως και τον απογαλακτισμό, όμως υπάρχει και η πιθανότητα να επανέλθει 2-3 μήνες μετά τον τοκετό. Γενικά μετά τους 6 μήνες καλό θα είναι να επιλεγεί κάποια μέθοδος αντισύλληψης.
Μητέρες που δε θηλάζουν μπορούν να ξεκινήσουν το αντισυλληπτικό χάπι 3 εβδομάδες μετά τον τοκετό ή οποιαδήποτε από τις άλλες διαθέσιμες μεθόδους, αναλόγως και με την περίπτωση.
Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί η σημασία της σωστής επιλογής της μεθόδου αντισύλληψης για την κάθε γυναίκα ξεχωριστά.
Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι δεν πρέπει να επιλέγουμε μια μέθοδο επειδή την χρησιμοποιεί ή μας την πρότεινε η κολλητή μας ή ακόμη γιατί τη διαβάσαμε σε κάποια ιστοσελίδα. Αδιαμφισβήτητα το διαδίκτυο αποτελεί μια σημαντική πηγή άντλησης πληροφοριών αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον ρόλο του γυναικολόγου καθώς αυτός είναι ο υπεύθυνος για να μας ενημερώσει για τους κινδύνους μίας ανεύθυνης σεξουαλικής συμπεριφοράς και να μας καθοδηγήσει στην καταλληλότερη και ασφαλέστερη μέθοδο αντισύλληψης για την κάθε μια ξεχωριστά. Όσο άβολα και να νιώθουμε να συζητήσουμε για ορισμένα θέματα όπως πχ σεξουαλικές πρακτικές, είναι καλό να ξεπεράσουμε τον φόβο μας και να μιλήσουμε με τον ιατρό διότι η πρόληψη μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης είναι προτιμότερη απο την αντιμετώπιση της!
Δευκαλίων Καρακαλπάκης Μαιευτήρας – Γυναικολόγος
https://www.facebook.com/DrDefkalion/
Βιβλιογραφικές Πηγές
https://www.cdc.gov/reproductivehealth/contraception/index.htm
http://www.nhs.uk/conditions/contraception-guide/pages/contraception.aspx
http://www.fpa.org.uk/contraception-help/my-contraception-tool
https://www.ellaone.gr/10-%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AC/
Το παραπάνω ενημερωτικό κείμενο περιέχει πληροφορίες για θέματα σχετικά με την υγεία της γυναίκας βασισμένα στη διεθνή βιβλιογραφία και την προσωπική εμπειρία του ιατρού. Είναι συμβουλευτικό, δεν υπαγορεύει κάποιον αποκλειστικό τρόπο για την αντιμετώπιση ενός θέματος υγείας και δεν αποκλείει άλλους αποδεκτούς τρόπους θεραπείας.
Ο ιατρός σας είναι η καλύτερη πηγή πληροφοριών για τις ερωτήσεις και τις ανησυχίες που σχετίζονται με το ιατρικό σας πρόβλημα.
