Τα Θεοφάνεια είναι μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου.
Είναι μια από τις επίσημες αργίες του κράτους.
Γιατί γιορτάζουμε όμως αυτή τη ημέρα;
Την ημέρα των Θεοφανείων έγινε η βάπτιση του Χριστού από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο ή Βαπτιστή.
Εκτός όμως από το Άγιο Βάπτισμα, γιορτάζουμε κάτι σημαντικότερο.
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες τριών εκ των τεσσάρων Ευαγγελιστών και συγκεκριμένα του Ματθαίου, του Μάρκου και του Λουκά την στιγμή της Βάπτισης ακούστηκε από τον ουρανό η φωνή του Θεού να λέει: Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός εν ω ευδόκησα.
Επίσης, την ίδια στιγμή εμφανίστηκε και το Άγιο Πνεύμα με την μορφή περιστεριού.
Στην ουσία δηλαδή γιορτάζουμε αυτή τη μοναδική ταυτόχρονη εμφάνιση της Αδιαίρετης Αγίας Τριάδας.
Άλλωστε, η λέξη Θεοφάνεια βγαίνει από τις λέξεις “Θεός” + “Φαίνομαι” ακριβώς επειδή ο Θεός εμφανίστηκε (φάνηκε) στη Γη και με τις τρεις μορφές του (Πατήρ, Υιός, Άγιο Πνεύμα).
Γιατί λέγονται και Φώτα;
Η μεγάλη γιορτή των Θεοφανείων είναι ευρέως γνωστή και ως εορτή των Φώτων.
Σύμφωνα λοιπόν με τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό (γνωστός και ως Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος), το Θείο Βάπτισμα του Χριστού αποτελεί μια γιορτή φωτισμού ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος έδωσε την ονομασία Φώτα. Έτσι προέκυψε η εναλλακτική ονομασία “Φώτα” ή “των Φώτων”.
Τα έθιμα των Θεοφανείων
Όπως όλες οι μεγάλες γιορτές, έτσι και τα Φώτα συνοδεύονται από μια σειρά από έθιμα και παραδόσεις.
Οι πιο γνωστές από αυτές είναι: Ο Αγιασμός των υδάτων και το πιάσιμο του Σταυρού.
Κάθε χρόνο μετά την πρωινή λειτουργία, οι ιερείς αγιάζουν τα νερά (πχ θάλασσες, ποτάμια, λίμνες κλπ) πετώντας μέσα έναν σταυρό. Σύμφωνα με το έθιμο, οι πιστοί βουτάνε για να πιάσουν τον σταυρό και μάλιστα όποιος καταφέρει να τον πιάσει θεωρείται ότι θα πάρει την ευλογία του και θα έχει καλή τύχη.
Μετά τον αγιασμό των υδάτων οι ιερείς, κυρίως στα χωριά, περνούν από τα σπίτια των κατοίκων και τα ραντίζουν με αγιασμό, δηλαδή με αγιασμένο νερό για να διώξουν τα κακά πνεύματα. Στις μεγάλες πόλεις τον αγιασμό αναλαμβάνουν συνήθως οι ίδιοι οι κάτοικοι των σπιτιών.
Σε κάποιες περιοχές μετά τον αγιασμό πολλοί άνθρωποι συνηθίζουν να πλένουν τις εικόνες ή άλλα αντικείμενα (σκεύη, εργαλεία κλπ) στα αγιασμένα νερά (θάλασσες, λίμνες, ποτάμια).
Αυτό γίνεται, σύμφωνα με την παράδοση, για να ανακτήσουν τα αντικείμενα αυτά, μέσω του αγιασμένου νερού, τη δύναμη που έχασαν με την πάροδο του χρόνου.
Μάλιστα αφού τελειώσουν το πλύσιμο πρέπει να πετάξουν το νερό σε μέρος που δεν πρόκειται να πατηθεί από άνθρωπο. Ανάλογα με την περιοχή και τα τοπικά ήθη, υπάρχουν πολλές και διάφορες παραλλαγές.
Η πιο διαδεδομένη είναι η παρακάτω:
"Σήμερα τα Φώτα κι οι φωτισμοί και χαρά μεγάλη κι οι αγιασμοί. Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό κάθετ’ η κυρά μας, η Παναγιά, όργανο βαστάει, κερί κρατεί και τον Άη Γιάννη παρακαλεί. Άη Γιάννη αφέντη και βαπτιστή, δύνασαι βαφτίσεις Θεού παιδί;
Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ, και τον Κύριο μου παρακαλώ. Να ανέβω επάνω στον ουρανό να μαζέψω ρόδα και λίβανο. Καλημέρα, καλημέρα, καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά."
Χρόνια Πολλά!
