Όταν ακούμε τη φράση «έμφυλη βία», το μυαλό μας πηγαίνει αμέσως στη σωματική και τη σεξουαλική βία. Μπορεί όμως αυτή να πάρει και άλλες μορφές, επίσης τραυματικές. Όπως η οικονομική βία, η οποία αφήνει το θύμα πληγωμένο και μέσα στη φτώχεια. Μια τέτοια ιστορία αφηγείται η αληθινή μαρτυρία που δημοσιεύτηκε στο βρετανικό Marie Claire. Ακολουθούν μερικά αποσπάσματά της:
«Όταν γνωριστήκαμε, ήμουν μόλις 19. Ένιωθα πολύ ανασφαλής για την εμφάνισή μου, έτσι μόλις εμφανίστηκε κάποιος πρόθυμος να με αποκαλέσει κορίτσι του, δεν πίστευα στην τύχη μου», λέει η Rosie, 31 ετών σήμερα, η οποία έμελλε, τα επόμενα χρόνια, να βρεθεί εγκλωβισμένη σε μια κακοποιητική σχέση.
«Σε κάνουν να νιώθεις άσχημα όποτε τολμάς να ζητήσεις χρήματα: Μένεις παγιδευμένη διαρκώς σε μια κατάσταση φτώχειας. Αυτό που δεν καταλαβαίνουν οι άλλοι είναι ότι αν υφίστασαι αυτή τη μορφή κακοποίησης, δεν έχεις αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε σε μια συνέντευξη για δουλειά να περάσεις το μήνυμα: αξίζει να με προσλάβετε. Αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να προσφέρεις τίποτα. Βρίσκεσαι σε μια κατάσταση σύγχυσης, φόβου, χαμηλής αυτοεκτίμησης και απομόνωσης».
«Αυτό που δεν καταλαβαίνουν οι άλλοι είναι ότι αν υφίστασαι αυτή τη μορφή κακοποίησης, δεν έχεις αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε σε μια συνέντευξη για δουλειά να περάσεις το μήνυμα: αξίζει να με προσλάβετε».
Όταν τελικά κατάφερε να χωρίσει, ο δυνάστης της μπήκε στη φυλακή για τη βίαιη συμπεριφορά του. Κι εκείνη βρέθηκε με έναν λογαριασμό τράπεζας που είχε αδειάσει από εκείνον και με ένα βουνό από χρέη: «Άρχισαν να έρχονται επιστολές. Ήταν χιλιάδες λίρες. Τηλεφωνούσα στις εταιρείες όπου χρωστούσε και εκλιπαρούσα αλλά δεν με άκουγαν. Μετακόμισα σε ένα σπίτι που δεν είχε ούτε δάπεδο ούτε έπιπλα ούτε εξοπλισμό μαγειρικής. Δεν είχα καθόλου χρήματα», θυμάται η Rosie.
Σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει το βρετανικό Marie Claire, το 86% των γυναικών που έχει υποστεί οικονομική βία έχει ζήσει και κάποια άλλη μορφή κακοποίησης από το σύντροφό της. Αλλά παρόλο που η οικονομική βία είναι συνηθισμένη, μόλις πρόσφατα άρχισε να αναγνωρίζεται και να κατανοείται. «Κάπως έτσι αντιμετωπιζόταν η σωματική βία πριν από 40 χρόνια», σχολιάζει η Dr Nicola Sharp Jeffs, ιδρύτρια μιας ομάδας υποστήριξης για θύματα οικονομικής βίας (Surviving Economic Abuse), για να προσθέσει: «Τότε, τα θύματα δεν έβλεπαν ανταπόκριση και ένιωθαν πραγματικά αβοήθητα».
Το 86% των γυναικών που έχει υποστεί οικονομική βία έχει ζήσει και κάποια άλλη μορφή κακοποίησης από το σύντροφό της. Αλλά παρόλο που η οικονομική βία είναι συνηθισμένη, μόλις πρόσφατα άρχισε να αναγνωρίζεται και να κατανοείται.
Και όπως συμβαίνει με πολλά ακόμα θύματα βίας, η Rosie δεν έχει καταφέρει ακόμα να απαλλαγεί από τον δυνάστη της: «Με κακοποιεί ακόμα μέσω της διατροφής του παιδιού», προσθέτει η ίδια, ισχυριζόμενη ότι εκείνος καταβάλλει το χαμηλότερο δυνατό ποσό διατροφής που θα μπορούσε. «Είναι η τελευταία, αόρατη αλυσίδα με την οποία με κρατάει φυλακισμένη».
Πώς θα καταλάβουμε ότι κάποιος δικός μας άνθρωπος είναι θύμα οικονομικής βίας;
1. Περιορισμένη πρόσβαση σε χρήματα: Για παράδειγμα, αρχίζει ξαφνικά να ακυρώνει σχέδια που έχουμε κάνει, τα οποία θα του κόστιζαν, ή ζητάει δανεικά, ενώ δεν το είχε κάνει ποτέ στο παρελθόν.
2. Καβγάδες για τα οικονομικά: Ίσως ένα φιλικό μας ζευγάρι έχει έντονες διαφωνίες για τα χρήματα, είτε πρόκειται για χρέη είτε για αποταμιεύσεις είτε για κοινά έξοδα. Ή μπορεί να γνωρίζουμε κάποια σχέση όπου ο άντρας έχει τον αποκλειστικό έλεγχο των οικονομικών.
3. Παράξενες αγοραστικές συμπεριφορές: Μπορεί, για παράδειγμα, μια φίλη μας να αρχίσει να ζητάει επίμονα αποδείξεις για όλες τις αγορές της, ακόμα και τις μικρότερες – ίσως επειδή πρέπει να «λογοδοτήσει» για κάθε έξοδο. Μπορεί επίσης να κρύβει κάποιες αγορές από το σύντροφό της ή να πάψει ξαφνικά να είναι διαθέσιμη παρέα για ψώνια.
4. Ανεξήγητες αλλαγές στην επαγγελματική κατάσταση: Μήπως, παραδείγματος χάρη, μια φίλη μας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη δουλειά που ξέραμε ότι αγαπούσε; Μπορεί, στην πραγματικότητα, να πιέστηκε από το σύντροφό της να το κάνει.
5. Τάση προς όλο και μεγαλύτερη απομόνωση: Αρχίζει να αποφεύγει τις συναντήσεις μας ή απορρίπτει προσκλήσεις σε κοινωνικές εκδηλώσεις. Αυτή η συμπεριφορά είναι, σε κάποιες περιπτώσεις, ένδειξη παθογένειας στη σχέση της.
