Η ονομασία σκοτεινή τριάδα για χαρακτηριστικά προσωπικότητας οπωσδήποτε ακούγεται τρομακτική και δραματική. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον των ερευνητών όλο και αυξάνεται για αυτά τα τρία χαρακτηριστικά, τα οποία όταν εμφανίζονται σε συνδυασμό συνθέτουν το πορτρέτο ενός ανθρώπου που είναι ικανός να κατακτήσει τα πάντα χωρίς τίποτα να μπορεί να τον σταματήσει.
Την σκοτεινή τριάδα της προσωπικότητας απαρτίζουν τρία χαρακτηριστικά: ο ναρκισσισμός, ο μακιαβελισμός και η ψυχοπάθεια. Αυτά, όταν εμφανίζονται σε επίπεδο χαμηλό που δεν πληροί κριτήρια για πλήρη διάγνωση αποτελούν κομμάτια της προσωπικότητας των ανθρώπων, όπως για παράδειγμα η ειλικρίνεια ή η ευσυνειδησία. Ο τρόπος με τον οποίο εμφανίζονται αυτά τα χαρακτηριστικά δεν διαφέρει από οποιαδήποτε άλλα στοιχεία της προσωπικότητας: υπάρχουν κάποιες γενετικές ενδείξεις, αλλά κυρίως το περιβάλλον και η ανατροφή παίζουν τον καθοριστικότερο ρόλο.
Οι άνθρωποι που εμφανίζουν αυτά τα χαρακτηριστικά τείνουν να ακολουθούν τις λεγόμενες «γρήγορες» στρατηγικές ζωής (fast life strategy). Αυτού του είδους η στάση ζωής περιλαμβάνει απερίσκεπτες δράσεις, χρήση ναρκωτικών, ταραχώδη ερωτικής ζωή και διαπροσωπική επιθετικότητα. Σε γενικές γραμμές στην επιλογή άμεση ικανοποίηση ή καθυστερημένα κέρδη αλλά με μεγαλύτερη αξία, τα άτομα με υψηλές βαθμολογίες σε αυτά τα τρία χαρακτηριστικά επιλέγουν την πρώτη επιλογή. Φυσικά, αυτές οι άκριτες αποφάσεις και ο επιπόλαιος τρόπος ζωής φέρουν τις ανάλογες επιπτώσεις στην κοινωνική, σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων αυτών. Ας εξετάσουμε, όμως, το κάθε χαρακτηριστικό και τις επιπτώσεις τους ξεχωριστά.
Ναρκισσισμός: Θεωρείται ως το πιο προσαρμοστικό και κοινωνικά αποδεκτό από τα τρία χαρακτηριστικά. Οι ναρκισσιστές χαρακτηρίζονται από την τάση να αναζητούν συνεχώς εξωτερική επιβεβαίωση, προσοχή, υπέρμετρη αυτοπεποίθηση και αισθήματα μεγαλομανίας. Είναι ανυπόμονοι, κατά κανόνα αγνοούν τα συναισθήματα των άλλων και σπάνια κάνουν αυτοκριτική. Θεωρείται πιο προσαρμοστικό, καθώς οι νάρκισσοι είναι συνήθως άτομα κοινωνικά και διασκεδαστικά όσο φυσικά εξυπηρετούνται οι ανάγκες τους και οι σκοποί τους.
Μακιαβελισμός: Η μακιαβελική προσωπικότητα χαρακτηρίζεται από διπροσωπία στις διαπροσωπικές σχέσεις και τάσεις χειραγώγησης των άλλων. Αναφέρεται στη λεγόμενη χειριστική προσωπικότητα. Επίσης, περιλαμβάνει μια κυνική στάση για την ηθική, έλλειψη φραγμών και πρωταρχικό ενδιαφέρον για το προσωπικό όφελος. Τα άτομα με αυτό το χαρακτηριστικό εμφανίζουν έλλειψη συναισθημάτων γεγονός που βοηθά στο να μην δένονται με άλλους ανθρώπους, κάνοντας ευκολότερη την χειραγώγηση τους. Συχνά, υπάρχει συσχέτιση αυτού του χαρακτηριστικού με υψηλή επίτευξη στον εργασιακό χώρο: μακιαβελικές προσωπικότητες συχνά συναντώνται στον χώρο της πολιτικής, των επιχειρήσεων και γενικά σε τομείς με ιεραρχία και δυνατότητες ανέλιξης.
Ψυχοπάθεια: Η έννοια της ψυχοπάθειας περιλαμβάνει κυρίως φτωχή συναισθηματική ζωή και έλλειψη του αισθήματος ντροπής. Εμφανίζουν απουσία συναισθημάτων, με τα θετικά αισθήματα προς τους άλλους να είναι ψεύτικα και να κινούνται κυρίως στο πλαίσιο της συνήθειας των ψυχοπαθών να χρησιμοποιούν την γοητεία τους για την χειραγώγηση τους. Γενικά, τα χαρακτηριστικά της χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: αυτά που έχουν σχέση με την συναισθηματική αποστασιοποίηση και αυτά που περιλαμβάνουν έναν αντικοινωνικό τρόπο ζωής. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρόλη την ομοιότητα μακιαβελισμού και ψυχοπάθειας αποτελούν διακριτά χαρακτηριστικά, τα οποία συχνά αλληλοκαλύπτονται.
Τα τρία αυτά χαρακτηριστικά (καθώς και οι αντίστοιχες κλινικές διαταραχές τους, στην περίπτωσης του ναρκισσισμού και της ψυχοπάθειας) εμφανίζονται κατά κανόνα συχνότερα στους άνδρες και η καθεμία συνοδεύεται από το ανάλογο αντίκτυπο στη ζωή των ανθρώπων. Η ψυχοπάθεια συγκριτικά με τα άλλα δύο χαρακτηριστικά συνδέεται με χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής και χειρότερη ποιότητα ζωής: συχνά άτομα με υψηλά ποσοστά στις κλίμακες τις ψυχοπάθειας εμπλέκονται σε εγκληματικές συμπεριφορές και επικίνδυνες καταστάσεις. Ο ναρκισσισμός, από την άλλη, αποτελώντας το πιο προσαρμοστικό χαρακτηριστικό συνδέεται με υψηλότερο προσδόκιμο ζωής: χάρις στις λειτουργικές διαπροσωπικές τους σχέσεις, οι ναρκισσιστές ζουν μια «γεμάτη» ζωή και εμφανίζουν υψηλά ποσοστά σε κλίμακες μέτρησης ευδαιμονίας. Ο μακιαβελισμός δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι συσχετίζεται σε σημαντικό βαθμό με καλύτερη ή χειρότερη ποιότητα ζωής.
Αυτά τα τρία χαρακτηριστικά, λοιπόν, μπορεί να υπάρχουν σε υψηλό ή χαμηλό βαθμό στον κάθε άνθρωπο. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, μπορούν να υπάρχουν ξεχωριστά ή να συνυπάρχουν: η ύπαρξη του ενός δεν προϋποθέτει ούτε αναιρεί την ύπαρξη του άλλου. Η σκοτεινή τριάδα, τέλος, όπως έχει γίνει γνωστός ο συνδυασμός των τριών αυτών χαρακτηριστικών, δεν αναφέρεται στις αντίστοιχες κλινικές διαταραχές παρά στην ύπαρξη αυτών των χαρακτηριστικών σε υπο-κλινικό επίπεδο και φυσικά σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να κάνουμε αυθαίρετα διαγνώσεις ή να χρησιμοποιούμε αυτόν τον όρο για να αναφερθούμε σε ψυχικές διαταραχές.
