Την ώρα που η μάχη με τον κορονοϊό μαίνεται παγκοσμίως, η χώρα που εμφάνισε τα πρώτα κρούσματα της νόσου, τώρα απειλείται από την εξάπλωση μιας άλλης, με επίκεντρο του συναγερμού, όχι την Ουχάν αυτή τη φορά, αλλά μία πόλη της Εσωτερικής Μογγολίας.
Ένας βοσκός από την πόλη Μπαγιανούρ τέθηκε σε καραντίνα όταν διαγνώστηκε θετικός στη νόσο με την κατάστασή του να είναι σταθερή και τις κινεζικές Αρχές να εκδίδουν προειδοποίηση επιπέδου 3, το δεύτερο δηλαδή χαμηλότερο σε μία κλίμακα τεσσάρων, απαγορεύοντας το κυνήγι και την κατανάλωση κρέατος. Και όπως είναι αναμενόμενο, η ανησυχία «χτύπησε» κόκκινο. Δικαιολογείται όμως, αυτή τη αντίδραση από το κρούσμα βουβωνικής πανώλης στην Κίνα; Προκειμένου να απαντήσουμε σε αυτό, ας γνωρίσουμε λίγο καλύτερα τι είναι η βουβωνική πανώλη.
Ήταν γνωστή και ως «µαύρος θάνατος»
Με τον όρο «µαύρη πανώλη» ή «µαύρος θάνατος» αναφερόμαστε στην πανδημία των ετών 1348 – 1353, η οποία ήταν από τις πλέον καταστροφικές στην παγκόσμια ιστορία. Ο συνολικός ανθρώπινος απολογισμός της, υπολογίζεται σε 100 έως 200 εκατομμύρια νεκροί στην Ευρώπη, στην Ασία και στη βόρεια Αφρική. Μάλιστα εκτιμάται ότι μείωσε τότε τον παγκόσμιο πληθυσμό από 450 εκατομμύρια σε 350 – 375 εκατομμύρια.
Η ασθένεια αυτή είχε δύο μορφές: τη βουβωνική (ή σηψαιμική) και την πνευμονική. Μεταδιδόταν ακαριαία και βοηθούμενη από τις κακές συνθήκες υγιεινής, την έλλειψη ιατρικών γνώσεων της εποχής και τις επακόλουθες δεισιδαιμονικές προλήψεις, στις αρχές του 1348 είχε ήδη διαδοθεί από την Ιταλία, σε όλη την κεντρική Γαλλία, μέχρι τον χειμώνα του ιδίου έτους στην νότια Αγγλία και στη συνέχεια στις Κάτω Χώρες.
Χάθηκε σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης
Οι πρώτες επίσημες καταγραφές της πανδημίας ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1347, όταν γενοβέζικα εμπορικά πλοία από το λιμάνι της Κάφφας στην Μαύρη Θάλασσα, που προσέγγισαν το λιμάνι της Μεσσήνης στη Σικελία, γεμάτα ετοιμοθάνατους και νεκρούς, μετέφεραν στην Ευρώπη την ασθένεια της πανώλης.
Συνέπεια της επιδημίας ήταν να χαθεί σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης. Η επιδημία ξαναχτύπησε και στα επόμενα χρόνια του 14ου αιώνα, με μικρά χρονικά διαλείμματα, αναιρώντας έτσι ολοκληρωτικά την δημογραφική αύξηση που είχε σημειωθεί στα μέσα του 13ου αιώνα και ο παγκόσμιος πληθυσμός επανήλθε στα επίπεδα πριν το 1347 μόλις τον 17ο αιώνα.
Η πανδημία προκλήθηκε πιθανώς από ένα εντεροβακτήριο
Η πανδημία προκλήθηκε πιθανώς από το εντεροβακτήριο Yersinia pestis, που ενδημεί σε πληθυσμούς της κεντρικής Ασίας. Η δημοφιλέστερη θεωρία για την έναρξή της είναι ότι προήλθε από τις στέππες της Μογγολίας, μέσω σταυροφόρων που επέστρεφαν από τη Μέση Ανατολή, αν και υπάρχει επίσης η άποψη ότι προήλθε από τη βόρεια Ινδία. Πιθανώς μεταφέρθηκε από τις μογγολικές στρατιές και εμπόρους που ακολουθούσαν το δρόμο του μεταξιού. Υπάρχει η εκδοχή να ξεκίνησε λίγο μετά από το 1200 στα Ιμαλάια.
Οι λιγοστοί γιατροί της εποχής σήκωσαν τα χέρια ψηλά στην αινιγματική- για αυτούς και τότε- ασθένεια. Οι γνώσεις που κατείχαν ήταν σχεδόν αποκλειστικά αστρολογικές, ενώ ιατρικές γνώσεις αντλούσαν από τον Ιπποκράτη και τον Γαληνό. Κανείς δεν φανταζόταν τότε ότι η επιδημία μπορούσε να εξαπλώνεται μέσω μόλυνσης από τα ζώα στους ανθρώπους.
Ποιες ήταν οι «θεραπείες» της πανώλης;
Επικρατούσε πλήρης άγνοια. Αντιθέτως, θεωρούσαν πως η πανώλη προήλθε από την Ασία από μολυσμένους ανέμους με ανυπόφορη οσμή ή πως η ασθένεια προερχόταν από αναθυμιάσεις και ατμούς από το κέντρο της Γης. Εντελώς σκοταδιστικές και άτοπες συμβουλές κυριαρχούσαν. Έτσι για παράδειγμα, έπρεπε κανείς να ανοίγει τα παράθυρα εκείνα που κοιτούσαν προς τον βορρά, ο ύπνος κατά τη διάρκεια της ημέρας ήταν απαγορευμένος.
Ζεστό και υγρό κλίμα μαζί με νοτίους ανέμους, θεωρούνταν πολύ επικίνδυνος συνδυασμός, όπως επίσης και ο αέρας πάνω από λιμνάζοντα νερά και έλη. Επίσης, πίστευαν πως η πανώλη ελκυόταν από την ομορφιά νεαρών κοριτσιών, αν και πέθαιναν περισσότεροι άνδρες, καθώς και περισσότεροι νέοι σε σχέση με τους ηλικιωμένους. Μερικές από τις «θεραπείες» που εξασκούνταν κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν οι ακόλουθες:
- Κάψιμο φλοιών κυδωνιών και κορμών λάχανων.
- Κάψιμο ευωδών ξύλων μέσα στις καλύβες.
- Βράσιμο του νερού και στη συνέχεια ψήσιμο του κρέατος.
- Αποχή από τη σεξουαλική πράξη.
- Εφαρμογή πολλών αφαιμάξεων.
Πλέον, η βουβωνική πανώλη παραμένει μία θανατηφόρος νόσος, μα η πρόληψη και η θεραπεία έχουν μειώσει πάρα πολύ τα επίπεδα θνητότητας. Μπορεί να θεραπευτεί χάρη στα αντιβιοτικά, ενώ υπάρχει και εμβόλιο. Προς το παρόν λοιπόν, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) παρακολουθεί στενά ένα πιθανό ξέσπασμα βουβωνικής πανώλης στην Κίνα και υπογραμμίζει ότι η κατάσταση δεν αντιπροσωπεύει έναν υψηλό κίνδυνο μιας και τυγχάνει «καλής διαχείρισης».
